Παραδοσιακοί Ελληνικοί Χοροί

Τσάμικος

Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Ο τσάμικος χορός οφείλει την προσωνυμία του (σωστός όρος πηδηχτός εξάσημος), στους Τούρκους και προέρχεται από την τούρκικη λέξη (cam) τσάμ που σημαίνει πεύκο και υπονοούσαν με τον όρο αυτό (τσάμικο) το χορό που χόρευαν κάτω από τα πεύκα οι κλεφταρματωλοί.  Λέγεται επίσης και «κλέφτικος» γιατί χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε διάφορες μορφές Τσάμικου, με 8, 12, 14 και 16 βήματα. Στα ορεινά της Ρούμελης για παράδειγμα προτιμούν τα 8 βήματα, ενώ αντίθετα στην Πελοπόννησο τον χορεύουν με τα 14.  Σε πολλές περιπτώσεις, αυτός που σέρνει το χορό, χορεύει στον τόπο, αυτοσχεδιάζει δηλαδή, κάνοντας πηδήματα, ψαλίδια, στροφές επιδεικνύοντας έτσι την λεβεντιά του και τις χορευτικές τους ικανότητες. Όταν ο πρώτος αυτοσχεδιάζει εκτελώντας φιγούρες, οι υπόλοιποι χορευτές ακολουθούν με τα βήματα της περιοχής ή επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα 2 πρώτα βήματα του τσάμικου, προς τη φορά του κύκλου. Αντίθετα με την Ήπειρο, οι κινήσεις των Πελοποννήσιων χορευτών ήταν πιο απελευθερωμένες, με πηδήματα κλπ, ενώ στην Ήπειρο, κυριαρχούσε το αργό, βαρύ πάτημα. Τα βήματα του χορού είναι τα εξής:

1: Το δεξί πόδι προς τη φορά και λίγο πίσω.

2: Το αριστερό προς τη φορά, τα δάχτυλα προς το κέντρο.

3: Το δεξί προεκβολή στο κέντρο ελαφρά στα δάχτυλα.

4: Το δεξί σε προεκβολή πίσω και λίγο δεξιά.

5: Το αριστ. προεκβολή στο κέντρο, ελαφρά στα δάχτυλα.

6: Το αριστερό βήμα δεξιά.

7: Το δεξιό βήμα δεξιά και τα δάχτυλα προς το κέντρο

8: Πήδημα στο δεξιό – ’ρση του αριστ. λυγισμένου πίσω.

9: Το αριστερό πόδι αριστερά (αντίστροφα στη φορά)

10: Το δεξί πόδι αριστερά.

11: Το αριστερό πόδι αριστερά.

12: Πήδημα στο αριστερό και άρση του δεξιού προς τα αριστερά και πάνω

13: Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά, (μέτωπο προς τη φορά.)

14: Το αριστερό βήμα δεξιά με τα δάχτυλα προς το κέντρο.

15: Το δεξί βήμα δεξιά, στα δάχτυλα, που στρέφουν προς το κέντρο.

16: Το δεξί χιαστί μπροστά από το αριστερό, στην άκρη των δαχτύλων.

Αν παραληφθούν τα βήματα 13-16, τότε προκύπτει ο τσάμικος των 12 βημάτων.

Ο τσάμικος των οκτώ βημάτων χορεύεται ως εξής:

1: Το δεξί προς τη φορά και λίγο πίσω

2: Το αριστερό μπροστά από το δεξί προς τη φορά,

3: Το δεξί προς τη φορά.

4 : Το αριστερό σε άρση μπροστά από το δεξί.

5 : Το αριστερό, αριστερά, στη διάσταση

6 : Το δεξί προς τα αριστερά.

7 : Το αριστερό προς τα αριστερά, στη διάσταση.

8 : Το δεξί σε άρση μπροστά από το αριστερό.

Καλαματιανός

Ο καλαματιανός, είναι ένας συρτός χορός που χορεύεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, διαφοροποιούμενος ελάχιστα, σε ότι αφορά το ύφος του και το ρυθμό. Το χορευτικό του μοτίβο απαρτίζεται από 12 κινήσεις που χορεύονται συγχρόνως από όλους τους χορευτές. και επαναλαμβάνονται σε όλη τη διάρκεια του χορού, στρωτά για τις γυναίκες και λίγο πιο πηδηχτά για τους άνδρες. Ο πρωτοχορευτής μπορεί να παραλλάζει τα βασικά βήματα του χορού, συνήθως με μια στροφή δεξιά. Ο συρτός φαίνεται πως προέρχεται από την αρχαία εποχή. Σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του φαίνεται πως οφείλεται στα λόγια του τραγουδιού «σαν πας στην Καλαμάτα» με αναφορά στο μαντήλι, ιερό σύμβολο κάθε παραδοσιακής γαμήλιας τελετής.

Τα βήματα του Καλαματιανού είναι τα εξής:

1:  Το δεξιό πόδι, βήμα δεξιά

2:  Το αριστερό πόδι βήμα αριστερά.

3:  Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά.

4:  Το αριστερό πόδι βήμα δεξιά

5:  Το δεξιό πόδι βήμα δεξιά.

6:  Το αριστερό, δεξιά με δάχτυλα στο κέντρο.

7:  Το δεξί πόδι δεξιά, με δύναμη.

8: Το αριστερό με βήμα δεξιά, διασταυρώνεται με το δεξιό και πατά δυνατά στα δάχτυλα ενώ συγχρόνως γίνεται άρση του δεξιού πίσω, ελαφρώς λυγισμένου.

9:  Το δεξιό πόδι πατά πάλι δυνατά στη θέση του

10: Το αριστερό πόδι, βήμα αριστερά (αντίθετα)

11: Το δεξί με βήμα αριστερά διασταυρώτνεται με το αριστερό και πατά δυνατά στα δάχτυλά του, ενώ συγχρόνως γίνεται άρση του αριστερού πίσω, ελαφρώς λυγισμένου.

12 : Το αριστερό πατά δυνατά στη θέση του και γίνεται ελαφριά άρση του δεξιού.

Τα υπόλοιπα βήματα που διακρίνονται στο σχήμα, είναι οι παραλλαγές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο πρωτοχορευτής για να ποικίλει τον χορό του.

Συρτός στα τρία

Είναι ο χορός που πρωτομάθαιναν όλοι σε μικρή ηλικία γιατί έχει αργό τέμπο και απλά βήματα. Χορευόταν, όπως και σήμερα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, τη Θεσσαλία, τη Δυτ. Μακεδονία τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Μπορεί να χορευτεί και μόνο με τραγούδι, χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων. Τα πιο συνηθισμένα τραγούδια που χρησιμοποιούσαν ήταν τα «Παιδιά της Σαμαρίνας», το «Γιάννη μου το μαντήλι σου» κλπ. Η λαβή των χεριών γίνεται από τις παλάμες και με λυγισμένους τους αγκώνες για τους δύο πρώτους χορευτές και κάτω χαμηλά για τους υπόλοιπους. Σήμερα ο χορός εξακολουθεί να χορεύεται, με πιο γρήγορο όμως ρυθμό και με περισσότερο απελευθερωμένες κινήσεις τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όσους άλλους παραδοσιακούς χορούς εξακολουθούν να επιβιώνουν.

Τα βήματα του Συρτού στα Τρία είναι τα εξής:

1: Δεξί : Βήμα Δεξιά

2: Αριστ: Βήμα Δεξιά

3: Δεξί : Βήμα Δεξιά

4: Αριστ: Σταύρωμα πάνω από το δεξί γόνατο

Δεξί: 1 αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις

5: Αριστ: Επιστροφή από άρση, αριστερά, αντίθετα προς τη φορά του χορού

6. Δεξί: Σταυρώνει πάνω από το αρ. γόνατο ενώ  το αριστερό εκτελεί 1 αργή ή 2 γρήγορες αναπάλσεις.

Καγκέλι ή Συρτοκαλαματιανός

Είναι χορός της Ανατολικής Ρούμελης και συνοδεύεται συνήθως από τα τραγούδια Τα Ρίτσα και η Κοντούλα. Το συρτοκαλαματιανό αρχίζει με ρυθμό καλαματιανού σε αργό τέμπο και στη συνέχεια εξελίσσεται πιο γρήγορα και χορεύεται με ταχύτερο ρυθμό. Είναι ο χορός που χορεύουν οι βλάχοι και οι τσελιγκάδες. Ανάλογα με την περιοχή που χορεύεται παρουσιάζει μικρές παραλλαγές, κυρίως σταυρώματα αριστερά και δεξιά. Τα βήματα του χορού πάνε ως εξής:

1α):  Το αριστερό έρχεται με πήδημα και πατάει στη φορά, ενώ το δεξί έρχεται σε άρση, ελαφρά λυγισμένο πάνω από το αριστερό.

1β):  Το δεξί πατάει με τα δάχτυλα στη φορά σταυρωτά πάνω από το αριστερό.

2: Το αριστερό πατάει με τα δάχτυλα δίπλα στο δεξί

3:  Το δεξί πατάει με τα δάκτυλα στη φορά.

4α):  Το δεξί έρχεται με πήδημα και πατάει στη φορά, ενώ το αριστερό έρχεται σε άρση, ελαφρά λυγισμένο πάνω από το δεξί.

4β):  Το αριστερό πατάει με τα δάχτυλα στη φορά σταυρωτά πάνω από το δεξί.

5 : Το δεξί πατάει με τα δάκτυλα δίπλα στο αριστερό

6 : Το αριστερό πατάει με τα δάκτυλα στη φορά.

7 : Το δεξί πατάει με όλο το πέλμα στη φορά στη διάσταση. (Τα δάκτυλα του δεξιού και ο κορμός στρέφονται διαγώνια αριστερά).

8 : Το αριστερό πατάει με τα δάκτυλα πίσω από τη φτέρνα του δεξιού, ενώ ταυτόχρονα το αριστερό ανασηκώνεται από το έδαφος, πίσω.

9 : Το δεξί πατάει με τα δάκτυλα μπροστά, στη θέση του, ενώ ταυτόχρονα το δεξί ανασηκώνεται απ� το έδαφος, πίσω.

10:  Το αριστερό, που βρίσκεται σε άρση πίσω, πατάει με όλο το πέλμα αντίθετα στη φορά του κύκλου, σε διάσταση. (Τα δάκτυλα του αριστερού και ο κορμός στρέφονται διαγώνια δεξιά).

11: Το δεξί πατάει με τα δάκτυλα πίσω από τη φτέρνα του αριστερού ενώ το αριστερό ανασηκώνεται από το έδαφος, μπροστά.

12: Όπως το 8.