Οι στίχοι του τραγουδιού

Χρόνια και χρόνια, η Αράχωβα τιμά τον Αφέντη Άί Γιώργη με τον ίδιο απαράλλαχτο τρόπο και τραγουδάει το “Πανηγυράκι” στη γιορτή του.

ΠΑΝΗΓΥΡΑΚΙ

Πανηγυράκι γίνεται ψηλά στο Άγι Γιώργη.
Μαριγώ Φραγκόπουλο.

Το πανηγύρι ήταν πολύ κι ο τόπος ήταν λίγος.
Τώρα ανθίζουν τα κλαριά.

“Γαϊτανό κι αριοπλεμέγμένο
μια χαρά ήταν το καημένο.”

Βαστάει ο δράκος το νερό, διψάει το πανηγύρι.
Έρχουμ’ , έβγα δέξε με.

Σκάσαν οι μούλες για νερό και τα στοιχειά απ’ τη δίψα,
Γέροντες χορεύουνε.

Κι αυτά τα λιανομούλαρα επέσανε για ψόφο.
Γειά χαρά σου άνοιξη.

“Γιώργηνα με το φουστάνι
βαλ’ τα πρόβατα στη στάνη.”

Τρεις λυγιρές συνάχτηκαν, να πάν’ να πουν του δράκου :
-Απόλα δράκο μ’ το νερό

-Απόλα δράκο μ’ το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Ξένος είμαι δέξε με.

Βάλαν τις μπόλιες ανοιχτά και στα μαλλιά τους μόσχο,
Μαριγώ Φραγκόπουλο.

Κρεμάσαν και τ’ αρμάθια τους ως την ποδιά τους κάτω.
Από βραδύς ’τοιμάστηκαν, το δράκο ν’ ανταμώσουν,
Και την αυγούλα με δροσιά στον Παρνασσό τραβάνε.
Στη Γούρνα σαν ροβόλισαν μπροστά ’νας Καβαλλάρης.
Κρατούσε και στο χέρι του ολόχρυσο κοντάρι.
Τώρα ο δράκος μούγκρισε και βγήκε απ’ τη σπηλιά του.
Και με τη γνώμη σκέφτηκε και με το νου του λέει.
-Καλώς το γιόμα πόρχιται, καλώς το κολατσιό μου.
Τις λυγιρές αγνάντεψε και τρέχει να τις φάγει.
Μ’ ο Καβαλλάρης χύμηξε και τον ποδοπατάει.
Του δράκου κακοφάνηκε, πολύ του βαρυφάνη.
Τυλίγεται στο άλογο, με λύσσα πολεμάει,
να καταπιεί το άλογο μ’ όλο τον Καβαλλάρη.
Βγάζει φωτιά απ’ το στόμα του, ουρλιάζει και μουγκρίζει,
Μα με τις τρεις τις κονταριές ο δράκος ξεψυχάει.
Κι ο Καβαλλάρης άφαντος, με τον ψαρί του … πάει.
Κι η Λάμνια αναστέναξε, του βρόντου η δυχατέρα.
Πάει, απολάει το νερό να πιεί το πανηγύρι.
Κάμαν σταυρό οι λυγιρές, στον Άγιο τάξαν τάμα,
και πάλι πίσω γύρισαν, να πάν’ στο πανηγύρι.
Ηύραν αρνιά να ψένουνε, κριγιάρια σουβλισμένα.
Κι οι γέροι σέρναν το χορό, ξοπίσω παλληκάρια,
Και πάρα πίσω λυγιρές κοντά με τους λεβέντες.

Ανάλυση των στίχων του τραγουδιού

Τραγούδι χορευτικό το «Πανηγυράκι», έχει δική του μουσική και δικά του χορευτικά βήματα (χορός Αραχωβίτικος, στα τρία). Το χορευτικό μέρος αποτελείται από επτά στίχους 15σύλλαβους και επτά “γυρίσματα”, δηλ. επωδούς, 7σύλλαβους και 8σύλλαβους στίχους, που ορισμένοι επαναλαμβάνονται. Αρχίζει με στίχους από το ακριτικό τραγούδι “Του Τσαμαδού”, όπου αναφέρεται πανηγύρι του “Άι Γιώργη”. Συνεχίζει με στίχους και μεταποιημένες εικόνες ακριτικών τραγουδιών. (π.χ.  “Ο Γιάννης και ο δράκος” , “Της Βδοκιάς”). Είναι πολύστιχο αφηγηματικό τραγούδι, που βασίστηκε σε προϋπάρχουσα λαϊκή παράδοση. Στα 1929 ο Κ. Μαυρεπής κατέγραψε και σύνδεσε μεταξύ τους τα αποσπασματικά σωζόμενα στην προφορική παράδοση μέρη του ποιήματος.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι τα γυρίσματα του τραγουδιού δεν τραγουδιούνται πάντα με την ίδια σειρά και δεν είναι πάντα τα ίδια. Εκτός από τα γυρίσματα :  “Μαριγώ Φραγκόπουλο”, “Δοξασμένη η χάρη Του”, “Έρχουμ’ , έβγα, δέξε με”, “Τώρα ανθίζουν τα κλαριά”, “Γέροντες χορεύουνε”, “Γειά χαρά σου άνοιξη”, σε 7σύλλαβο στίχο, υπάρχουν και δύο γυρίσματα σε δίστιχο με 8σύλλαβο στίχο :

“Γιώργηνα με το φουστάνι
βάλ’ τα πρόβατα στη στάνη” και

“Γαϊτανό κι αργιοπλεγμένο
μια χαρά ήταν το καημένο”.

Αυτά πρέπει να θεωρηθούν νεώτερα και είναι από τα γυρίσματα, που τραγουδιούνται συχνότερα, όπως και τα :  “Τώρα ανθίζουν τα κλαριά” και “Μαριγώ Φραγκόπουλο”.

Για τη σημασία του στίχου “Μαριγώ Φραγκόπουλο” δεν διασώθηκαν στοιχεία στην προφορική παράδοση. Ο στίχος έχει καταγραφεί και ως “Μαρ’ ιγώ Φραγκόπουλο” και ως “Μαρ’ Ρηγοφραγκόπουλο”. Σχετίζεται άραγε με τα χρόνια της Φραγκοκρατίας ;  Είναι επαινετική αναφορά σε πρόσωπο ;  Άγνωστο. Πάντως είναι βέβαιο, ότι οι Φράγκοι και οι Καταλάνοι, που κατείχαν τη Βοιωτία (πριν το 1460), τιμούσαν κατ’ εξοχήν τον Άγιο Γεώργιο. Ενδέχεται, λοιπόν, να αναφέρεται συμβολικά σε εκλεπτυσμένη ομορφιά, αν κρίνουμε από παρόμοια αναφορά σε τραγούδι του γάμου από το Μαΐστρο της Ανατ. Θράκης, όπου παινεύουν τη νύφη ως εξής :

“Η νύφη μας ένι καλή σαν Παναγιά γραμμένη,
σα Φραγκοπούλα στο χαρτί είνι ζουγραφισμένη”.

Πιθανότερο όμως είναι να αναφέρεται σ’ ένα από τα δύο αρχοντόπουλα, που συνδέονται άμεσα με το θέμα του τραγουδιού. Το ένα είναι η κόρη του ρήγα, η βασιλοπούλα, που την έσωσε ο Άγιος Γεώργιος από το δράκοντακαι ελευθερώθηκεη πηγή των υδάτων. Το άλλο πρόσωπο μπορεί να είναι το αρχοντόπουλο, ο γιός του ρήγα, “του πρώτου και καλύτερου του χωριού”. Αυτός, σύμφωνα με την παράδοση της Αράχωβας γλύτωσε το χωριό απ’ τη Λάμνια της Ντούμπρης, που κάθε χρόνο στο Πανηγυράκι, έπρεπε να της δώσουν κάποιο νέο Αραχωβίτη για να μπορέσουν να γιορτάσουν ανενόχλητοι το Πανηγύρι.

Συνεχίζεται…

Ακούστε το Πανηγυράκι όπως τραγουδήθηκε στις 3/4/1999 από ομάδα Αραχωβιτών με συνοδεία από πίπιζες και νταούλι.

Το video έγινε από αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ “Το Πανηγυράκι του Αφέντη Άι Γιώργη στην Αράχωβα του Παρνασσού” που επιμελήθηκε ο Ηρακλής Κυροδήμος και αποτελεί παραγωγή του “ΕΝΑ” ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Το φωτογραφικό υλικό είναι από το αρχείο του Λουκά Παπαλεξανδρή.